Asgari işçilik hesaplamalarında üç türlü fatura bulunmaktadır. Bunlar salt işçilik içeren fatura, malzemeli işçilik faturaları ve nakliye faturalarıdır.

A- MALZEMELİ İŞÇİLİK FATURALARI İNCELEMELERİ

Malzemeli işçilik faturaları özel inşaat işyerlerinde inşaatın maliyet bedelinden düşülmektedir. Malzemeli işçilik faturaları hem işçilik bedeli hem de malzeme bedelinin yer aldığı faturalardır. Örneğin, Çelik yapı montaj ve imalatı faturası malzemeli işçilik olarak değerlendirilmelidir. Bu malzemeler fatura düzenleyen tarafından temin edilmiş ve o iş karşılığı yerinde işçilik yapılmıştır. İnceleme raporunda değerlendirmeye alınmalıdır.

Asgari işçilik incelemesinde meslek mensubu tarafından faturaların işleme alınabilmesi için,

• Faturanın asgari işçilik için yapılan iş için düzenlendiği açıkça belirtilmelidir.
• Fatura tutarı, konusu, birim ve ölçüleri uygun olmalıdır.
• Fatura ve belgeler yasal defterlere işlenmiş olmalıdır.
• İncelemede faturalardaki ödemelerin katma değer vergisi dışındaki tutarları esas alınır.
• Faturalar VUK’a göre uygun nizamda ve zamanında düzenlenmiş olmalıdır.
• Faturalar mali mevzuata göre uygun düzenlenmiş olmalı, faturayı düzenleyenin adı soyadı, ismi, unvanı, adresi, vergi ve TC numarası, işçilerin sigortalı gösterildikleri işyeri SGK numarasının da faturanın üzerine yazmaları gerekmektedir.
• Taşeronlar düzenlemiş oldukları faturaların açıklamasına hak ediş bedeli ödemesi açıklaması yazmaktadırlar.
• İnceleme esnasında meslek mensupları tarafından taşeronun yaptığı işin ne olduğunu tespit edebilmek için sözleşme ve hak ediş belgeleri temin edilmeli ve inceleme raporuna bu belgeler eklenmelidir.
• Fatura tarihleri yapılan işin başlama ve bitiş tarihlerine uygun olmalıdır.
• Faturada ekleme çıkarma ve değişiklik yapılıp yapılmadığına dikkat edilmelidir.

Özel inşaat işyerlerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen birim maliyet tutarına toplam metrekare miktarı çarpılarak bulunan sonuçtan malzemeli işçilik içeren faturalar düşülmektedir. Bu şekilde kalan tutara asgari işçilik oranı tam uygulanarak bildirilmesi gereken en az asgari işçilik tutarı bulunmuş olacaktır.

Özel inşaat iş yerlerinde malzemeli işçilik içeren faturalar aşağıdaki formüle göre hesaplanmaktadır.

Asgari İşçilik=[(Birim maliyet tutarı x Toplam M2)-(KDV hariç malzemeli işçilik faturası)] x Asgari İşçilik Oranı

Faturalarda malzeme bedeli ile işçilik tutarı birlikte veya ayrı ayrı gösterilmiş olsa bile, her iki tutarın toplamı, malzemeli işçilik olarak dikkate alınmalıdır.

Örneğin, klima tesisatı imalat bedeli 1.000 TL, montaj bedeli 300 TL olarak faturada ayrı olarak belirtilse bile toplam KDV’siz fatura tutarı malzemeli işçilik olarak dikkate alınmalıdır. Hazır beton, kapı, pencere faturaları malzemeli işçilik olarak dikkate alınmalıdır.

B- NAKLİYE FATURASI İNCELEMELERİ

Nakliye bedeli ile malzeme bedeli fatura da ayrı ayrı yer almışsa bu durumda fatura da yer alan nakliye tutarı malzemeli işçilik bedeli olarak dikkate alınmalıdır. Malzeme bedeli ile nakliye bedeli birlikte yer almışsa fatura dikkate alınmamalıdır.

Örneğin; nakliyeci faturada 1 kamyon tesisat malzemesi bedeli 750 TL, 1 kamyon tesisat malzemesi nakliyesi 150 TL açıklaması yazarak fatura kesmiştir. 150 TL tesisat malzemesi nakliye bedeli raporda malzemeli işçilik bedeli olarak yer almalıdır. Raporda maliyet bedelinden nakliye bedeli 150 TL malzemeli işçilik bedeli olarak düşülmelidir.

10 kamyon klima malzeme ve nakliyesi olarak toplam 350 TL ödeme yapıldığı belirtilmiş ise, bu defa nakliye faturasının malzemeyi de içermesi nedeniyle bu fatura değerlendirmede dikkate alınmayacaktır.

Makine parkına sahip nakliye veya hafriyat işleri konusunu kapsayan devamlı bir işyeri bulunan işverenlerin faturaya dayanmayan, istihkak raporlarından tespit olunan hafriyat ve nakliyat bedellerinin tamamının malzemeli işçilik olarak dikkate alınabilmesi için aşağıdaki hususların olması gerekmektedir.

• İşverenin makine parkının bulunması,
• İşverenin makine parkından dolayı Kurum’da tescilli işyeri bulunması,
• Makine parkına ilişkin devamlı işyerinde çalışan işçilerin ihale konusu işe ilişkin işyerinden Kurum’a bildirilmemiş olması gerekmektedir.

C- SALT İŞÇİLİK FATURALARI İNCELEMESİ

Malzeme bedeli içermeyen faturalardır. Salt işçilik içeren faturalar doğrudan Kuruma bildirilen işçilikler gibi değerlendirilmektedir. Meslek mensupları tarafından çok titiz bir şekilde incelenmelidir. Çünkü bir fatura malzemeli işçilik faturası kabul edilirse maliyet bedelinden, salt işçilik faturası kabul edilirse işçilik miktarından düşülmektedir. Bu yüzden meslek mensupları işçilik faturalarını incelerken faturaların üzerlerindeki işyeri ünite ve sicil numaralarına, bu işçiliklerin bu sicil numaralarında bildirilip bildirilmediğine, prime esas kazançların doğruluğu işyeri kayıtları ile kanıtlanabilen, miktarları uygun olan, gerçekten ödendiği meslek mensupları tarafından saptanabilen, vergisi ödenmiş, ölçü ve tutarları doğrulanmış salt işçilik faturaları dikkate alınmalıdır.

Salt işçilik faturaları toplam inşaat maliyetinden değil, maliyet bedelinden malzemeli işçilik faturalarının toplamı düşüldükten sonra kalan tutara işçilik oranı uygulanması sonucu elde edilecek tutardan, varsa SPEK üst sınırının üzerinde yapılan ödemelerle birlikte düşürülür.

Özel inşaat iş yerlerinde salt işçilik içeren faturalar aşağıdaki formüle göre hesaplama yapılmalıdır.

Asgari İşçilik= [(Birim maliyet  X Toplam M2) – (KDV Hariç Malzemeli İşçilik Faturası)] x (Asgari İşçilik Oranı)

– (Salt İşçilik Faturası + SPEK)

ÖRNEK 2: XYZ A.Ş. 2015 yılında başlayan betonarme karkas bina inşaatı (komple) yaparak 01.12.2017 tarihinde bitirmiştir. İnşaatın bilgileri aşağıdaki tablodaki gibidir.

İnşaatın bitim tarihi 01.12.2017 olup, yönetmeliğe göre inşaat bitim tarihinden bir yıl önceki 2016 yılı yaklaşık inşaat birim maliyetleri temel alınarak hesaplama yapılmalıdır.

İnşaat toplam metrekaresi ile birim metrekare maliyet bedeli çarpılarak inşaatın tüm maliyeti bulunur.

2500 m2 x 1320 TL= 3.300.000 TL

Bu tutardan malzemeli işçilik faturası ve varsa nakliye bedeli düşülür.

3.300.000 TL – 22.000 – 500 = 3,277.500 TL

Bulunan bu sonuçtan belirtilen asgari işçilik oranı uygulanarak ödenmesi gereken en az işçilik tutarı bulunur.

3.277.500 TL X 0,09= 294.975 TL bildirilmesi gereken en az işçilik tutarıdır.

Bu tutardan, işverenin SGK’ya bildirdiği işçilik ve salt işçilik faturası tutarı düşülerek bildirilmesi gereken en az işçilik tutarı bulunmuş olur.

294.975 TL– 150.000 TL– 4500 TL = 140.475 TL eksik işçilik bildirimi yapıldığı tespit edilecektir.