İnşaat maliyetleri, imalat miktarı ile o imalat için belirlenen fiyatın çarpımıyla oluşan kalemlerin toplamıdır. İnşaat işlerinde maliyetler, kullanılan hammaddelerin miktarına, tutarına ve işçilik ücretine bağlı olmakla beraber özel başka durumlardan da etkilenirler.
İnşaat yeri, yerin zeminin yapısı ve inşaat işlerinde kullanılacak teknoloji aynı özelliğe sahip inşaatlarda bile farklı maliyetlerin ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Ancak özel inşaat işletmeleri ile inşaat taahhüt işletmelerinin üretme amaçları farklıdır. Yapım süresinin uzun veya kısa olması bir inşaatta yapılacak olan imalatların miktarlarını de-ğiştirmeyeceğine göre, o imalatların fiyatları ileriye dönük hesaplanacaığ için, inşaatın maliyeti de ileriye dönük hesaplanması mümkündür
İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERINDE MALIYET UNSURLARI
İnşaat taahhüt işletmelerinin maliyet unsurlarını dört ana grupta toplanabilir: İlk madde ve malzeme giderleri, işçilik giderleri, taşeron giderleri, diğer giderler.
26. 12. 1992 tarih ve mükerrer 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01. 01. 1994 tarihinden itibaren zorunlu olarak uygulamak üzere yürürlüğe giren “1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğ ile bu tebliğ ekinde yer alan Mu-hasebe Usul ve Esasları” maliyet hesaplarının yürütülmesinin “7/A” ve “7/B” olmak üzere iki ayrı seçeneğe göre yapılabileceğini öngörmektedir. Bu seçeneklerden hangisi-nin hangi işletmeler tarafından ne şekilde belirleneceğine ilişkin en son hükümler 18. 09. 1994 tarih ve 22055 sayılı Resmi Gazete’de “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teb-liğ Sıra No:3” başlığı altında yayımlanmıştır.
Bu tebliğe göre:
- “Bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar lirayı veya net satışlar toplamı 50 mil-yar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmeleri” zorunlu olarak 7/A seçeneğini uygulayacaklardır.
- “Ticaret işletmeleri ile bir önceki yıl aktif toplamı 25 milyar liranın ve net sa-tışlar yoplamı 50 milyar liranın altında kalan üretim ve hizmet işletmelerinden işletme-lerinden isteyenler giderlerin izlemesinde” 7/B seçeneğini uygulayabileceklerdir. Aşa-ğıdaki bölümde yukarıda bahsedilen giderlerin muhasebeleştirilmesi, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine göre 7/A ve 7/B seçeneklerine göre örnekler ile yapılacaktır.
İlk Madde ve Malzeme Giderleri Tanımı
İlk madde ve malzeme üretilen mamulün bünyesine girerek, mamulün maliyetini doğ-rudan ve dolaylı olarak etkilerler. Özellikle inşaat ve tahhüt işlemlerinde ilk madde ve malzemelerin kullanımı oldukça yüksektir. Bu tür giderler mamul maliyetine yüklenil-me durumlarına veya kullanmış amaçlarına göre direkt ilk madde ve malzeme giderleri ve endirekt madde ve malzeme giderleri olarak iki kısımda incelenir
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Tanımı. Bu tür giderler üretilen ma-mullerin bünyesine doğrudan girmiş olan, maliyeti mutlaka mamullere yüklenebilen ve satın alınmış giderlerdir. Örnek olarak: kum, çimento, kereste, demir gibi malzemeler verilebilir.
Endirekt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Tanımı. Bu tür giderler, üretilen mamulün bünyesine bazen girmiş olan bazen de bünyesinde görülmeyen, genel olarak ilk madde ve malzeme bünyesinde olmayan giderlerdir. Örnek olarak: makinaların ba-kım ve onarımda kullanılan yağlar, yer cilaları gibi malzemelerdir.
Endirekt malzeme giderleri “Genel Üretim Giderleri” kapsamına girmektedir. Endirekt malzeme yardımcı malzeme ve işletme malzemesi olarak ikiye ayrılır
İlk Madde ve Malzeme Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi
İlk Madde ve Malzeme Giderlerinin inşaat maliyetlerine yüklenmesi ile ilgili kayıtları aşağıdaki gibi yapılabilir.
Doğrudan İnşaat Maliyetine Yükleme.
Örnek: a) “MB” inşaat taahhüt işletmesi 20.000 TL. tutarındaki demir “N” inşaa-tında kullanmak üzere veresiye alıyor.
7/A Seçeneğine Göre:
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 20.000
740.00 “N” İnşaatı *
740.00.001 Demir Giderleri
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600
320 SATICILAR 23.600
Veresiyeli demir alımı.
b) İlgili dönem içinde bu demirin 15.000 TL.’lik kısmının tüketildiği tespit edile-rek 31.12.xx Dönem sonunda şu kayıtlar yapılıyor.
150 İLK MADDE VE MALZEME 5.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 5.000
740.00 “N” İnşaatı
740.00.001 Demir Giderleri
Dönem içinde “N” inşaatında kullanılmayan demir stok hesabına devir.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT 15.000
VE ONARIM MALİYETLERİ
170.00 İlk Madde ve Malzeme Giderleri
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
YANSITMA HESABI
741.00 “N” İnşaatı
741.00.001 Demir Gid. Yan.
Demir giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtılması.
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
YANSITMA HESABI
741.00 “N” İnşaatı
741.00.001 Demir Gid. Yan.
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
740.00 “N” İnşaatı
740.00.001 Demir Giderleri
Yansıtma hesabının ilgili maliyet hesabıyla kapatılması.
Yukarıdaki örnek (1) ele alınarak 7/B seçeneğine göre yevmiye kayıtları şu şe-kilde olacaktır:
790 İLK MADDE VE MAL. GİD. 20.000
790.001 Demir Giderleri
790.001.00 “N” İnşaatı
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600
320 SATICILAR 23.600
Veresiye demir alımı.
150 İLK MADDE VE MALZEME 5.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
790 İLK MADDE VE MAL. GİD. 5.000
790.001 Demir Giderleri
790.001.00 “N” İnşaatı
Dönem içinde “N” inşaatında kullanılmayan demir stok hesabına devir.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT 15.000
VE ONARIM MALİYETLERİ
170.00 İlk Madde ve Mal. Gid.
798 GİDER ÇEŞİTLERİ 15.000
YANSITMA HESABI
798.000 İlk Madde ve Mal. Gid. Yan.
Demir giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtılması.
798 GİDER ÇEŞİTLERİ 15.000
YANSITMA HESABI
798.000 İlk Madde ve Mal. Gid. Yan.
790 İLK MADDE VE MAL. GİD. 15.000
790.001 Demir Giderleri
790.001.00 “N” İnşaatı
İlk madde ve malzeme giderlerinin, gider çeşitleri yansıtma hesabı ile kapatılması.
Şantiye Ambarından Geçirmek Suretiyle İnşaat Maliyetine Yükleme.
Örnek (1) 7/A Seçeneğine Göre:
150 İLK MADDE VE MALZEME 20.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600
320 SATICILAR 23.000
Veresiye demir alımı.
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
740.00 “N” İnşaatı
740.00.001 Demir Giderleri
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
Tüketilen demirin maliyetlere atılması.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT 15.000
VE ONARIM MALİYETLERİ
170.00 İlk Madde ve Mal. Gid.
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
YANSITMA HESABI
741.00 “N” İnşaatı
741.00.001 Demir Gid. Yan.
Demir giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtılması.
Merkez Malzeme Ambarından Geçirmek Suretiyle İnşaat Maliyetine Yük-leme.
Aynı örnek ele alınarak 7/A ve 7/B seçeneklerine göre kayıtlar şu şekilde yapılabilir.
7/A Seçeneğine Göre:
150 İLK MADDE VE MALZEME 20.000
150.90 Merkez Malzeme Ambarı
150.90.001 Demir
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600
320 SATICILAR 23.600
Merkez malzeme ambarına veresiye demir alımı.
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.90 Merkez Malzeme Ambarı
150.90.001 Demir
Merkez malzeme ambarından “N” inşaatına kullanılmak üzere demir gönderilmesi.
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
740.00 “N” İnşaatı
740.00.001 Demir Giderleri
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
Tüketilen demirin “N” inşaat maliyetine aktarılması.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT 15.000
VE ONARIM MALİYETLERİ
170.00 İlk Madde ve Mal. Gid.
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
YANSITMA HESABI
741.00 “N” İnşaatı
741.00.001 Demir Gid. Yan.
Demir giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtlması.
741 HİZ. ÜRET. MAL. YAN. HES. 15.000
741.00 “N” İnşaatı
741.00.001 Demir Gid. Yan.
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 15.000
740.00 “N” İnşaatı
740.00.001 Demir Giderleri
Yansıtma hesabının ilgili maliyet hesabıyla kapatılması.
7/B Seçeneğine Göre:
150 İLK MADDE VE MALZEME 20.000
150.90 Merkez Malzeme Ambarı
150.90.001 Demir
191 İNDİRİLECEK KDV 3.600
320 SATICILAR 23.600
Merkez malzeme ambarına veresiye demir alımı.
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.90 Merkez Malzeme Ambarı
150.90.001 Demir
Merkez malzeme ambarından “N” inşaatına kullanılmak üzere demir gönderilmesi.
790 İLK MADDE VE MAL. GİD. 15.000
790.001 Demir Giderleri
790.001.00 “N” İnşaatı
150 İLK MADDE VE MALZEME 15.000
150.00 “N” İnşaatı Malzeme Ambarı
150.00.001 Demir
Tüketilen demirin maliyetlere atılması.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT 15.000
VE ONARIM MALİYETLERİ
170.00 İlk Madde ve Mal. Gid.
798 GİDER ÇEŞİTLERİ 15.000
YANSITMA HESABI
798.000 İlk Madde ve Mal. Gid. Yan.
Demir giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtılması.
798 GİDER ÇEŞİTLERİ 15.000
YANSITMA HESABI
798.000 İlk Madde ve Mal. Gid. Yan.
790 İLK MADDE VE MAL. GİD. 15.000
790.001 Demir Giderleri
790.001.00 “N” İnşaatı
Yansıtma hesabının ilgili maliyet hesabıyla kapatılması.
İşçilik Giderleri Tanımı
İşçilik giderleri, inşaat taahhüt işletmelerinde en çok maliyet unsuru yaratan malzeme-den heman sonraki sırada olan giderlerdir. Bu tür giderler direkt işçilik ve endirekt işçi-lik giderleri olarak ikike ayrılır.
Direkt İşçilik Giderleri. Direkt işçilik giderleri, maliyetin içine doğrudan yük-lenebilen ve maliyet safhalarında kolayca tespit edilebilen giderlerdir. Direkt işçilik giderleri yapım işlerinde etkin olan faaliyetlerin direkt olarak para ile ifade edilmiş değerleridir.
Örnek olarak: sıvacılar, duvarcılar, boyacılar ve amelerin almış oldukları ücretler
Endirekt İşçilik Giderleri. Bu tür giderler yapılan işin devam etmesi yönünden esas olmakla beraber üretim maliyetine doğrudan girmeyen yada üretilen mamullerle doğrudan ilişkisi kurulamayan giderleridir.
Endirekt işçilik giderleri direkt işçilik giderlerinin dışında kalan ütün işçilikleri ifade etmektedir.
Örnek olarak: birden fazla inşaatın yapımında görev alan kamyon şoförlerinin almış oldukları ücretler gösterilebilir
Ancak, inşaat işlerinde endirekt işçilik giderlerinin direkt işçilik giderleri olarak kabul edilme durumu olabilir. Eğer işletme bir tek taahhüt işi yapıyorsa ve maliyet bi-rimi olarak da sadece o taahhüt işini dikkate alıyorsa endirekt giderler direkt giderler olarak kabul edilebilir. Ancak işletmenin birden fazla şantiyesi olursa bu işçiliklerden birden fazla şantiye işini görüyorsa, bu tür işçilikler kesinlikle endirekt işçilik olarak kabul edilecektir
İşçilik Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi
İşçilik giderlerinin muhasebeleştirilmesi aşağıdaki örnekle 7/A ve 7/B seçeneklerine göre ayrı ayrı yapılmıştır.
Örnek: “MB” inşaat taahhüt işletmesinin “N” inşaatında duvar, sıva, kalıp ve demir işleri yapan 5 işçinin her birine 300 TL. ödenmektedir. Çalışmakta olan bu işçile-rin ücretleri ile ilgili dönemsonu işlemlerini de içeren kayıtlar aşağıdaki gibidir.
İşçi Ücretlerinin Hesaplanması:
Tablo 1. İşçi Ücreti Hesaplama Örneği
Brüt Ücret
(300 TL. x 5 işçi) x 30 gün = 45.000 TL/ay
S.S.K. İşçi Payı
(9.000 x % 14) x 5 işçi = 6.300 TL
Gelir Vergisi Matrahı
45.000 – (6.300 + 4.500) = 34.200
Gelir Vergisi
34.200 x % 25 = 8.550 TL
Damga Vergisi
45.000 x % 7, 59 = 3.415 TL
Kesintiler Toplamı
6.300 + 8.550 + 3.415 = 18.265 TL
Ödenecek Net Ücreti
45.000 – 18.265 = 26.734 TL
S.S.K. İşveren Payı
(9.000 x % 20,5) x 5 işçi= 9.225
7/A Seçeneğine Göre:
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 54.225
740.00 “N” İnşaatı
740.00.100 Esas İşçilik 45.000
740.00.120 S.S.K. İşv. P. 9.225
335 PERSONEL BORÇLAR 26.734
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 11.965
360.00 Gelir Vergisi 8.550
360.01 Damga Vergisi 3.415
361 ÖDENECEK SOSYAL
GÜVENLİK KESİNTİLERİ 15.525
361.00 S.S.K. İşçi Payı 6.300
361.01 S.S.K. İşv. Payı 9.225
İşçilik ücretlerinin “N” inşaat maliyetlerinine aktarılması.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT
VE ONARIM MALİYETLERİ 54.225
170.001 İşçi Ücret ve Giderleri
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
YANSITMA HESABI 54.225
741.00 “N” İnşaatı
741.00.100 Esas İşçilik 45.000
741.00.120 S.S.K. İşv. P. 9.225
İşçilik giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtılması.
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
YANSITMA HESABI 54.225
741.00 “N” İnşaatı
741.00.100 Esas İşçilik 45.000
741.00.120 S.S.K. İşv. P. 9.225
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 54.225
740.00 “N” İnşaatı
740.00.100 Esas İşçilik 45.000
740.00.120 S.S.K. İşv. P. 9.225
Yansıtma hesabının ilgili maliyet hesabıyla kapatılması.
7/B Seçeneğine Göre:
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 54.225
791.100 Esas İşçilik 45.000
791.100.00 “N” İnşaatı
791.120 S.S.K. İşv. P. 9.225
791.120.00 “N” İnşaatı
335 PERSONEL BORÇLAR 26.734
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 11.965
360.00 Gelir Vergisi 8.550
360.01 Damga Vergisi 3.415
361 ÖDENECEK SOSYAL
GÜVENLİK KESİNTİLERİ 15.525
361.00 S.S.K. İşçi Payı 6.300
361.01 S.S.K. İşv. Payı 9.225
İşçi ücretlerinin tahakkuku.
170 YILLARA YAYGIN “N İNŞAATI” İNŞAAT
VE ONARIM MALİYETLERİ 54.225
170.001 İşçi Ücret ve Giderleri
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YAN. HES. 54.225
798.001 İşçi Üc. Ve Gid. Yan.
İşçi ücret giderlerinin “N” inşaat maliyetine yansıtılması.
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YAN. HES. 54.225
798.001 İşçi Üc. Ve Gid. Yan.
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 54.225
791.100 Esas İşçilik 45.000
791.100.00 “N” İnşaatı
791.120 S.S.K. İşv. P. 9.225
791.120.00 “N” İnşaatı
Yansıtma hesabının işçi ücret ve giderleri hesabıyla kapatılması.