Aynı Kanun’un “Tekliflerin alınması ve açılması” başlıklı 36’ncı maddesinde “İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. İstekliler ile teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarı açıklanır. Bu işlemlere ilişkin hazırlanan tutanak ihale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.” hükmü,
Anılan Kanun’un “İhalelere yönelik başvurular” başlıklı 54’üncü maddesinde “İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikâyet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilirler…” hükmü,
Aktarılan Kanun’un “İdareye şikâyet başvurusu” başlıklı 55’inci maddesinde “Şikayet başvurusu, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ihaleyi yapan idareye yapılır. İlanda yer alan hususlara yönelik başvuruların süresi ilk ilan tarihinden, ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan diğer hükümlerine yönelik başvuruların süresi ise dokümanın satın alındığı tarihte başlar…” hükmü,
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in “Başvuru süreleri” başlıklı 6’ncı maddesinde “(1) İdareye şikâyet süresi; ihale sürecindeki şikâyete konu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gerektiği tarihi izleyen günden itibaren Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelere yönelik başvurularda beş gün, diğer hallerde on gündür.
(2) Ancak, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikâyetler, birinci fıkradaki süreleri aşmamak kaydıyla başvuru veya teklif sunulmadan önce en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılabilir.
(3) Kuruma itirazen şikâyet süresi; şikâyet veya itirazen şikâyet üzerine idare tarafından alınan iptal kararına karşı yapılacak başvurularda beş gün, diğer hallerde on gündür.” hükmü,
Aynı Yönetmelik’in “Sürelerle ilgili genel esaslar” başlıklı 7’nci maddesinde “(1) Süreler;
…
b) Ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan hükümleri için dokümanın EKAP üzerinden e-imza kullanılarak indirildiği tarihi, zeyilnameye yönelik başvurularda ise zeyilnamenin bildirildiği tarihi,
c) İdarenin işlem veya eylemlerine karşı yapılacak başvurularda şikayete yol açan durumun farkına varıldığı yahut farkına varılmış olması gerektiği tarihi,
…
izleyen günden itibaren başlar…” hükmü,
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktar ve fiyatların tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde “(1) İdareler, yaklaşık maliyetin hesaplanabilmesi için öncelikle ihale konusu hizmeti oluşturan iş kalemlerini veya gruplarını ve bunlara ilişkin miktarları tespit ederler. Bu amaçla, idare tarafından gerek duyulduğunda, aşağıda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde miktar araştırması da yapılabilir.
(2) Yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde;
a) Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar,
b) İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar,
c) İlgili odalarca belirlenmiş fiyatlar,
ç) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,
d) İhale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatlardan KDV veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar,
Esas alınır.
(3) İdareler yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde, (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde belirtilen fiyatların birini, birkaçını veya tamamını herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanabilirler.
(4) Fiyat araştırması için yapılan çalışmalarda fiyat sorulacak kişi ve kuruluşlara yazılan yazıda fiyatı tespit edilecek iş grubu veya iş kaleminin ayrıntılı özelliklerine yer verilir. Fiyat istenecek kişi ve kuruluşlara aynı koşulları taşıyan yazılarla başvurulur ve fiyatlar KDV hariç istenir. İstenen özellikleri taşımayan veya gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmadığı düşünülen fiyat bildirimleri ve proforma faturalar değerlendirmeye alınmaz ve buna ilişkin gerekçeler yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.
(5) Özelliği bulunan hizmet alımlarında; önceki yıllarda bitirilmiş benzer nitelikteki işlerde oluşan fiyatların piyasa fiyatları ile karşılaştırılması suretiyle bulunan fiyatlar veya benzer nitelikteki hizmetlerde uzmanlık ve deneyimini kanıtlamış kamu ve özel sektör kuruluşları ile gerçek kişilerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar kullanılabilir. Yapılan her türlü araştırmaya rağmen fiyatın tespit edilemediği veya tespit edilen fiyatların rayiçleri yansıtmadığının anlaşıldığı durumlarda; idarece re’sen fiyat belirlenir ve gerekçesi yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.” hükmü,
Aynı Yönetmelik’in “Yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesinde “(1) Birim fiyat üzerinden teklif alınan ihalelerde;
a) Her bir iş kaleminin miktarını ve gerçekleştirilmesine ilişkin şartları gösteren bir cetvel hazırlanır. Bu cetvelde her bir iş kaleminin adı, birimi, birim fiyatı ve bu fiyata dahil olan maliyetler ile varsa diğer unsurlar gösterilir.
b) Birim fiyata dahil olan maliyetler, iş kalemi ile ilgili bütün unsurları içerecek şekilde düzenlenir ve bu iş kalemine dahil olmayan başka giderler öngörülmez.
(2) Götürü bedel üzerinden teklif alınan ihalelerde, işin gerçekleştirilmesine ilişkin şartları gösteren bir cetvel hazırlanır. Bu cetvelde işçilik ile varsa malzeme, ekipman ve diğer unsurlar için belirlenen fiyatlar ve bu fiyata dahil olan maliyetler gösterilir.
(3) Hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bulunan bu tutara işin niteliği dikkate alınarak (Değişik ibare: 25/01/2017-29959 R.G./1. md.) % 7 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenir. Bu tutar, kâr hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler ile toplanarak yaklaşık maliyet hesaplanır. Buna ilişkin hesap cetveli hazırlayanlarca imzalandıktan sonra, ihale onay belgesinin ekine konularak ihale yetkilisine sunulur. (Ek: 16/7/2011-27996 R.G./1. md.) Yüklenici için öngörülen kar tutarının bu cetvelde gösterilmesi zorunludur.
(4) (Değişik: 7/6/2014–29023 R.G./3.md., Geçerlilik: 1/2/2014) Yaklaşık maliyetin, hesaplandığı tarihten itibaren ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybettiği durumlarda, işi oluşturan unsurlara ilişkin maliyetler idarelerce, endeks üzerinden güncellenir.
(5) Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler nedeniyle yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğradığının belirlenmesi durumunda, gerekçesi belirtilmek suretiyle ihale komisyonu tarafından, bu maliyetler dikkate alınarak yaklaşık maliyet güncellenir.” hükmü bulunmaktadır.
4734 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesinde, ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabileceklerin şikâyet veya itirazen şikâyet başvurusunda bulunabileceklerinin düzenlendiği, aynı Kanun’un 55 ve 56’ncı maddelerinde ise bu başvuruların hukuka aykırı işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihten itibaren açık ihale usulü yapılan ihalelerde on gün pazarlık usulünün (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelere yönelik başvurularda ise beş gün içinde yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır.
İhale sürecinde gerçekleşen işlem veya eylemler sebebiyle herhangi bir isteklinin hak kaybına veya zarara uğramasının muhtemel olduğu durumlarda, bu idare işleminin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla mevzuatta öngörülen süreler içerisinde şikâyet başvurusuna konu edilmesi gerektiği, başvuru sürelerine ilişkin anılan Kanun hükümleri çerçevesinde şikâyet başvuru süresinin iddia konusu işlem veya eylemin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gerektiği tarihten itibaren işlemeye başladığı, bir diğer ifadeyle ihale tarihi itibarı ile isteklilere açıklanan ve tutanağa bağlanarak isteklilere bildirilen hususlar bakımından hak kaybı veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden isteklilerin ihale komisyonu kararının tebliğ edilmesini beklemeden şikâyet başvurusu hakkını kullanması gerektiği anlaşılmaktadır.
Anılan Kanun’un 55’inci maddesinde, şikâyet başvuru süresinin başlaması için “tebligat yapılması” veya “tebliğ edilmesi” şartının aranmadığı, idarelerce ihale sürecinde gerçekleştirilen veya gerçekleştirilmeyen işlem ve eylemler sebebiyle hak kaybına veya zarara uğraması muhtemel isteklilerin şikâyet hakkını kullanabilecekleri hususları birlikte dikkate alındığında, ihale mevzuatı gereği ihale komisyonu tarafından gerçekleştirilmesi için kurallar konulmuş olan ve bu kurallara uygun bir şekilde ihale süreci içerisinde aşamaları belirli eylemler için ayrıca bir tebligat olmadan da bu işlemlerin gerçekleşebildiği, nitekim ihalenin birinci oturumunda ihale komisyonu tarafından gerçekleştirilmesi gereken işlemlerin mevzuatta düzenlendiği, bu işlem veya eylemler istekliler dâhil herkese açık olarak gerçekleştirildiğinden, anılan işlemlere ilişkin olarak isteklilerce şikâyet başvurusuna konu edilebilmesinde farkına varıldığı tarih veya farkına varılmış olması gereken tarih olarak işlem tarihinin esas alınması gerekmektedir.
Aynı Kanun hükümlerinde şikâyet başvuru süresinin başlamasının sadece tebligatın yapılması şartına bağlanmadığı, kanunun lafzının “işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen” şeklinde olduğu, anılan hükmün “işlemlerin tebliğ edildiği veya eylemlerin farkına varıldığı tarihi izleyen” şeklinde olmadığından ihale sürecindeki tüm idare işlemleri için tebligat şartının aranmasının uygun olmayacağı, kanun koyucu tarafından ihale sürecinin özelliği ve isteklilerin bu süreçteki saikleri dikkate alınarak tebligat yapılması beklenilmeden de başvuru süresini başlatmak üzere “farkına varma” veya “farkına varılmış olması gerekme” şeklindeki olgulara yer verildiği görülmektedir.
Farkına varma tarihinden itibaren işleyen şikâyet başvuru süresinin tebligat üzerine yeniden işlemeye başlamasına, öncesinde şikâyet süresi dolmuş ise ihale komisyonu kararının tebliği ile isteklinin şikâyet başvuru hakkının yeniden doğacağına ve sürenin tekrar başlayacağına yönelik bir kuralın da mevzuatta bulunmadığı anlaşılmaktadır.
4734 sayılı Kanun’un 36’ncı maddesi uyarınca ihale günü ilk oturumda isteklilerin teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarının açıklanması suretiyle yaklaşık maliyetin alenileştiği, diğer taraftan ikincil mevzuatın yukarıda yer verilen ilgili hükümleri gereğince de yaklaşık maliyetin güncelliğini kaybetmesi halinde en geç ihale tarihine kadar güncellenebileceği, bu çerçevede istekliler tarafından ihale günü öğrenilen yaklaşık maliyet bilgisinin ihale komisyonu kararının taraflarına tebliğ tarihindeki yaklaşık maliyet bilgisinden farklılık arz etmeyeceğinin açık olduğu, dolayısıyla yaklaşık maliyetin hesaplanması işlemlerinin hukuka aykırılığını iddia eden istekliler için farkına varıldığı tarih veya farkına varılmış olması gereken tarihin, yaklaşık maliyetin mevzuat gereği tüm isteklilere açıklandığı ihale tarihi olarak dikkate alınması gerektiği anlaşılmıştır.
Elektronik ortamda gerçekleştirilen ihalelerde de, mevzuat gereği yaklaşık maliyetin ihaleye katılan tüm isteklilerce EKAP üzerinden ihale durum izleme ekranından görülebildiği, yaklaşık maliyetin hatalı olduğu ve bu nedenle hak kaybına uğramasının muhtemel olduğu hususunda şikâyet başvurusunda bulunacak istekliler için bu durumun farkına varıldığı tarihin veya farkına varılmış olması gereken tarihin de ilk oturumun gerçekleştiği ihale tarihi olduğu, diğer bir anlatımla, ilk oturumda açıklanan yaklaşık maliyet tutarı sebebiyle teklifinin uygun görülmeme ve dolayısıyla zarara uğrama ihtimali bulunduğunu düşünen isteklilerce, yaklaşık maliyetin hukuka aykırılığı iddiasıyla idareye şikâyet başvurusu süresinin de bu tarihten itibaren başlatılması gerektiği açıktır.
Dolayısıyla idareye şikâyet başvurusunun, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren açık ihale usulü ile yapılan ihalelerde on gün pazarlık usulünün (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelere yönelik başvurularda ise beş gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce yapılması gerektiği, başvuru sahibinin yaklaşık maliyetin hatalı hesaplandığı iddiasına ilişkin olarak, şikâyete konu işlemin farkına varıldığı ya da farkına varılmış olması gereken tarihin yaklaşık maliyetin idarece isteklilere duyurulduğu tarih olan 12.08.2024 ihale tarihi olduğu, başvuru sahibi tarafından şikâyete yol açan durumun farkına varıldığı 12.08.2024 tarihini izleyen 5 gün içinde idareye şikâyet başvurusunda bulunulması gerekirken, 29.08.2024 tarihinde idareye şikâyet başvurusunda bulunulduğu anlaşıldığından başvuru sahibinin söz konusu yaklaşık maliyet ile ilgili iddiasının süre yönünden reddedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
| Toplantı No | : 2024/038 |
| Gündem No | : 34 |
| Karar Tarihi | : 02.10.2024 |
| Karar No | : 2024/UH.I-1245 |