En Avantajlı Teklifin tespiti çerçevesindeki uygulama, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 40. maddesi baz alınarak yapılmaktadır. Bu maddeye istinaden, ihale, ekonomik olarak en avantajlı teklifi sunan şahsa ya da kuruma verilmektedir. Ekonomik olarak en avantajlı teklif, yalnızca fiyat baz alınarak ya da fiyat ile beraber işletme ve bakım onarım giderleri, etkin maliyet yönetimi, verimlilik, kalite gibi değişkenler dikkate alınarak tespit edilir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki faktörler de göz önüne alınarak tespit edileceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 61. maddesine göre “Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, yalnızca fiyat ilkesine uygun olarak veya fiyatla beraber birlikte fiyat haricindeki faktörler de göz önüne alınarak belirleneceği” belirtilmiştir.

Ayrıca fiyat dışı unsurlar ve bu unsurlara yönelik düzenleme başlıklı 62. maddesinde; “fiyat dışı unsurların parasal miktarları veya nispi ağırlıkları ile hesaplama metodu ve bu öğelere ilişkin değerlendirmenin gerçekleştirilebilmesi için sunulması gereken belgeler idari şartnamede açıklanmıştır.

Fiyat dışı öğeler belirlenirken, bir marka ya da model baz alınarak rekabeti yok etmeye yönelik olarak kullanılamaz. Fiyat dışı unsurlara, bu öğelerin parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik çalışmaları yapan departman ya da görevlilerce gerekçeli bir açıklama belgesi düzenlenir ve bu belge ihale onay belgesinin eklerine konur” [Kamu İhale Kurumu, 2011-b] düzenlemesi mevcuttur.

Mevzuatta, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin yalnızca fiyat (en düşük fiyat) ilkesine göre tespitinin yapılamadığı hallerde, işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışı faktörün göz ardı edilmemesi belirtilmişken, yapılan değişiklikle AB Kriterleri çerçevesinde düzenlemeye gidilmiştir.

Yapım işlerinde faydalanılabilecek kriterler;
• Süre
• Finansmanı Sağlanan İhalelerde Geri Ödeme Süresi
• İşletme ve Bakım Maliyeti
• Kalite
• Teknik Değer olarak belirtilmektedir.
Bu kriterler, bazı yapımla ilgili faaliyetlerde kullanılabilir. “Ekonomik Açıdan En avantajlı Teklif Kavramı” doğru bir yaklaşım olmakla beraber; uygulamadaki bazı sorunları tam olarak çözmede başarılı olduğu ifade edilemez.

Avrupa Birliği direktiflerinde, ekonomik yönden en avantajlı teklifi tespit etmek için farklı çalışmalarda bulunulmuştur. Fiyat dışı faktörler kapsamında kalite, değerlendirme maliyeti, çevre faktörleri vitrine çıkmakla beraber fiyat ile işletme ve bakım maliyeti arasında doğrudan ilişkili olabilecek seçeneklerin ön planda yer alması hedeflenmiştir.

Fiyat dışı faktörlerin ağırlığı işin niteliğine göre farklılaşmakla berabere %40’ı aşmaması tavsiyesinde bulunulmaktadır. Ekonomik ve mali, mesleki ve teknik olarak tespit edilen yeterlilik seçeneklerinin fiyat dışı unsur şeklinde belirlenmemesi gerektiği belirtilmiştir [K.İ.K, 2005].

Ülkemizde de Ekonomik yönden En Avantajlı Teklif tespit edilirken AB uygulamaları çerçevesinde düzenlemeler yapılarak fiyat dışı faktörlerin her koşulda kullanımına izin verilmelidir. Yapım işinin niteliğin göre saptanacak fiyat dışı faktörler sayesinde yapının tüm kullanım süresi göz önüne alınarak teklifler değerlendirilecektir .

Değerlendirme Aşaması
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde tekliflerin değerlendirilmesi safhası aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir;
“(1) Teklifler; Kanun, bu Yönetmelik ve tip şartnamelerde belirtilen esaslar çerçevesinde standart formlar kullanılarak değerlendirilir.”
“(2) [Değişik: RG-16.3.2011-27876] Tekliflerin birden fazla para birimi cinsinden verilebileceği öngörülen ihalede; ödemeye esas para birimi veya birimlerine ilişkin olarak
ihale dokümanında yapılan düzenleme çerçevesinde, teklif fiyatının, ihale tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru veya çapraz kur üzerinden dönüştürülmesi suretiyle teklifler değerlendirilir.

Pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde ise bu değerlendirme, teklif fiyatının, son yazılı tekliflerin verildiği tarihte Resmî Gazete’de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru veya çapraz kur üzerinden dönüştürülmesi suretiyle yapılır” [Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, m. 59].

Uygulamada yaşanan önemli problemlerden biride ihale kapsamında, tekliflerin değerlendirilmesi safhasıdır. İhale komisyonları değerlendirmeleri gerçekleştirirken benzeşen işlerle ilgili değişik kararlar verebilmektedir. Kamu İhale Kurumu (K.İ.K)’na yapılan şikâyet başvuruları genellikle değerlendirme sürecine yöneliktir. Bunun engellenebilmesi için yönetmelikler ve standart formlar daha anlaşılır ve yol gösterici olarak hazırlanmalıdır.

Değerlendirme safhasında karşılaşılan problemlerin çözümlenebilmesi için;
• Kanun ve yönetmeliklerin anlaşılır, açık şekilde olması, yoruma açık olmaması gerekmektedir,
• Beyana tam güven, çok sıkı denetim yapılarak imtiyazsızlık ortamı oluşturularak adaletin tam tecellisi,
• K.İ.K’nun yapısının gözden geçirilmesi, meslek temsilcilerinin sayısının artırılması, müeyyide ve cezaların getirilmesi, yerinde olacaktır.