4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.

İhale komisyonu;

a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,

b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.” hükmü,

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Sınır değer ve aşırı düşük teklifler” başlıklı 59’uncu maddesinde "(1) İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra Kurum tarafından belirlenen yönteme göre sınır değeri hesaplar.

(2) Aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemlerine ilişkin olarak, ihale ilanı ve dokümanında belirtilmek kaydıyla üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki koşullar çerçevesinde aşağıdaki seçeneklerden bir tanesi kullanılır.

a) Sınır değerin altında olan teklifler ihale komisyonunca aşırı düşük teklif olarak tespit edilir ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili ayrıntılar yazılı olarak istenir. İhale komisyonu;

1) Verilen hizmetin ekonomik olması,

2) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

3) Teklif edilen hizmetin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.

b) Aşırı düşük teklif sınır değerinin altında teklif sunan isteklilerin teklifi açıklama istenmeksizin reddedilir. ...” hükmü,

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde “... 79.1.) Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer aşağıdaki kurallara göre tespit edilir.

…

79.2.1. Aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda, isteklilerin yapacakları açıklamalara esas olacak önemli teklif bileşenlerinin, bütün istekliler için aynı unsurları içerecek şekilde belirtilmesi zorunludur. Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir.

79.2.2. İstekliler aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini aşağıdaki yöntemleri kullanarak açıklayabilirler.

79.2.2.1. Üçüncü Kişilerden Alınan Fiyat Teklifleri: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı veya satış tutarı tespit tutanağı düzenlenecektir. Tutanaklar fiyat teklifinin dayanağı olarak düzenlenecek olup, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulacaktır.

Maliyet tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için, fiyat teklifinin mamul/mala ilişkin olması halinde mamul/malın birim fiyatının, tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması; fiyat teklifinin hizmete ilişkin olması halinde ise bu hizmetin birim fiyatının, tutanakta tespit edilen toplam birim maliyetin altında olmaması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (.../.../...) tarih ve (…) sayılı maliyet tespit tutanağındaki ortalama/toplam birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.

Satış tutarı tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (.../.../...) tarih ve (…) sayılı satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.

Üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin teklife konu alanda faaliyet gösterenlerden alınması gerekmekte olup, bu belgelerin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olması zorunlu değildir.

Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.

…

79.2.2.3.  Kamu Kurum ve Kuruluşları Tarafından İlan Edilen Fiyatlar: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilmiş fiyat tarifeleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için ilan edilen fiyatların ihalenin ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.

…

79.2.3. Meslek mensubu; üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın ve emsal bedel beyanı ile tutanaklardaki bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Meslek mensubu ibaresinden Yeminli Mali Müşavirler veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler anlaşılır”

79.2.4. Tutanakların ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay içindeki bilgiler esas alınarak düzenlenmesi zorunludur.

Örneğin; ilan tarihi 10.03.2024 olan ve açık ihale usulü ile yapılan bir ihalede ilan tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay olan “01.12.2023-29.02.2024” veya bundan önceki üç ay olan “01.09.2023-30.11.2023” aralığına ilişkin tutanaklar sunulur.

79.2.5. İşletme hesabına göre defter tutuluyor olması durumunda; yukarıda belirtilen tutanaklar, işletme hesabı defteri ve işletme hesap özeti kayıtlarına göre düzenlenir.

…

79.2.7.İstekliler tarafından akaryakıt girdisine ilişkin olarak, EPDK tarafından yayımlanan, İstanbul İli, Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda yer alan fiyatların % 90’ının altında sunulan açıklamalar geçerli kabul edilmez. Motorin veya benzine yönelik olarak öngörülen tutarın TL/lt cinsinden hesaplanmasında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ilgili düzenlemeleri dikkate alınacaktır.

79.3. İdarelerin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki düzenlemeleri de dikkate almaları gerekmektedir.

…

79.3.3. Kurumca hazırlanan “İşçilik Hesaplama Modülü”ne (www.ihale.gov.tr) adresinden ulaşılabilecek olup, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde tekliflerin değerlendirilmesi bağlamında sözleşme ve genel giderler dahil asgari işçilik maliyeti hesabında işçilik hesaplama modülünün kullanılması zorunludur.

…

79.3.5. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarına ilişkin yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında, sözleşme giderleri ve genel giderlerin % 4 oranında hesaplanması söz konusu olmayacak, ancak sözleşme ve genel giderler içerisinde yer alan açıklamanın yapıldığı tarihte geçerli olan oran ve tutarlar üzerinden hesaplanan ihale kararı damga vergisi ve sözleşme damga vergisi ile Kanunun 53 üncü maddesinin (j) bendinin 1 numaralı alt bendinde belirtilen tutarı aşan sözleşmelerde sözleşme bedelinin on binde beşi oranındaki Kurum payı ilgili mevzuatına göre hesaplanmak suretiyle açıklama yapılacaktır.

79.3.6. İhale dokümanında fiyat farkı verileceğine ilişkin düzenleme bulunmayan ve birden fazla yılı kapsayan ya da ihale tarihi ile işin başlangıç tarihinin farklı yıllara ait olduğu işlere ilişkin aşırı düşük teklif sorgulaması yazısında idarece önemli bir bileşen olarak belirtilen ve istekliler tarafından ihale tarihi itibarıyla artış oranı ve/veya tutarı tespit edilemeyen motorlu taşıtlar vergisi, araç muayene işlemleri gibi giderler ile mali yükümlülükler ve/veya tarife bedellerinin, sonraki yıllara ilişkin bedelleri, ilk yıl için öngörülen bedelin, ihale tarihi itibarıyla en son açıklanmış olan Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi “On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı (%)” tablosundaki oran üzerinden güncellenerek hesaplanır. Örneğin; sözleşme süresi 3 yıl, ihale tarihi 15/11/2019, işe başlama tarihi 1/1/2020 olan bir ihalede, motorlu taşıtlar vergisi tutarı ihale tarihi itibarıyla yıllık 100 TL olan maliyet kalemiz Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı tablosunda en son açıklanmış olan 2019 yılı Ekim ayı değişim oranı (%22,58) üzerinden; 2020 yılı için (100 TL*1,2258) 122,58 TL; 2021 yılı için (122,58 TL*1,2258) 150,26 TL; 2022 yılı için (150,26 TL*1,2258) 184,19 TL olarak hesaplanacaktır.” açıklaması yer almaktadır.

İdari Şartname’nin “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler

2.1. İhale konusu işin/alımın;

a) Adı: 2024-2025 Eğitim-Öğretim Yılı, Van İli İpekyolu İlçesinde Yürütülecek Taşımalı Ortaöğretim (Lise ve Dengi Okullar-İmam Hatip Ortaokulları) Okul/Kurumlar Taşıma Hizmeti Alımı Araç Kiralama İşi

b) Türü: Hizmet alımı

…

e) Miktarı: Van-İpekyolu İlçesi Merkez ve Merkeze Bağlı 37 Köy ve Köy Altı Yerleşim Birimlerindeki 580 Öğrencinin 30 Taşıma Merkezi Okula 55 Hat ( 55 Araç) İle 181 İş Günü Taşımalı Eğitim İşi

Ayrıntılı bilgi idari şartnamenin ekinde yer almaktadır.

f) İşin yapılacağı/malın teslim edileceği yer: Van İli, İpekyolu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı Taşıma Merkezi Ortaöğretim Okulları (Lise ve Dengi Okullar-İmam Hatip Ortaokulları)” düzenlemesi,

Bahse konu Şartname’nin “Teklif fiyata dâhil olan giderler” başlıklı 25’inci maddesinde “25.1. Sözleşmenin uygulanması sırasında, ilgili mevzuat gereğince ödenecek ulaşım, sigorta, vergi, resim ve harç giderleri teklif fiyatına dahildir.

25.2. 25.1. maddesinde yer alan gider kalemlerinde artış olması ya da benzeri yeni gider kalemlerinin oluşması hallerinde, teklif edilen fiyatın bu tür artış ya da farkları karşılayacak payı içerdiği kabul edilir. Yüklenici, bu artış ve farkları ileri sürerek herhangi bir hak talebinde bulunamaz.

25.3. Teklif fiyata dahil olan diğer giderler aşağıda belirtilmiştir:

25.3.1. Taşıma işinde çalıştırılacak araçlara ilişkin; Sürücülere ödenecek her türlü ücret, sigorta giderleri, tazminatlar, akaryakıt, araçların bakım, onarım, yağ, yağlama, yedek parça, lastik HGS etiketi, tüm vergi, sigorta, kasko vb. giderleri, ilgili kurumlardan alınacak uygunluk, güzergâh, ruhsat, karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigorta poliçesi, karayolu yolcu taşımacılığı zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası poliçesi, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümleri çerçevesinde yüklenicinin yerine getirmek zorunda olduğu yükümlüklerle ilgili her türlü gider vb. giderler sözleşme teklif fiyatına dâhildir.

Taşıma araçlarına ödemeler fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak yapılacaktır. Bu bakımdan sözleşmenin yürürlükte olduğu tarihler arasındaki idari ve resmi tatillerde, karne tatillerinde, sömestr tatillerinde, ara tatillerde ve okulların mücbir sebeplerle tatil edildiği günlerde yükleniciye ödeme yapılmayacaktır.

Ancak ulusal bayram günleri ile resmî kutlama ve anma törenleri için idare tarafından yapılacak planlamaya bağlı olarak taşıma yapıldığında yükleniciye o güne ait hakediş ödenecektir.

25.4. Sözleşme konusu işin bedelinin ödenmesi aşamasında doğacak Katma Değer Vergisi (KDV), ilgili mevzuatı çerçevesinde İdare tarafından yükleniciye ayrıca ödenir. …” düzenlemesi,

Aynı Şartname’nin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 33’üncü maddesinde “33.1. Teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden Kanunun 38 inci maddesine göre açıklama istenecektir. Bu kapsamda; ihale komisyonu sınır değerin altında kalan teklifleri aşırı düşük teklif olarak tespit eder ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. İhale komisyonu;

a) Verilen hizmetin ekonomik olması,

b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen hizmetin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifi reddedilir.” düzenlemesi,

Anılan İdari Şartname’nin “Fiyat farkı” başlıklı 46’ncı maddesinde “46.1. İhale konusu iş için sözleşmenin uygulanması sırasında aşağıdaki esaslara göre fiyat farkı hesaplanacaktır.

46.1.1. Tüm Kısımlar için:

Fiyat farkı aşağıdaki formüle göre hesaplanır: …” düzenlemesi yer almaktadır.

Bahse konu Şartname’nin “Ek” başlıklı bölümü aşağıda yer almaktadır.

 Başvuruya konu ihaleye ait Teknik Şartname’nin “Genel Hususlar” başlıklı 1’inci maddesinde yer alan düzenlemeler aşağıda yer almaktadır.

Millî Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği kapsamında taşıma kapsamına alınan Van ili İpekyolu ilçesi merkez ve merkeze bağlı 37 yerleşim birimlerindeki 580 ortaöğretim (lise) öğrencisinin 30 taşıma merkezi okula 55 hat (55 araç) ile 181 iş günü taşınması işi Teknik Şartnamesi

…

İhale işlem dosyası incelendiğinde; başvuruya konu ihalenin İpekyolu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından 29.07.2024 tarihinde elektronik ortamda gerçekleştirilen “2024-2025 Eğitim-Öğretim Yılı, Van İli İpekyolu İlçesinde Yürütülecek Taşımalı Ortaöğretim (Lise ve Dengi Okullar-İmam Hatip Ortaokulları) Okul/Kurumlar Taşıma Hizmeti Alımı Araç Kiralama İşi” ihalesi olduğu, 13.08.2024 onay tarihli ihale komisyonu kararı ile bahse konu ihalenin 1’nci ve 2’nci kısımlarında ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibinin Edip Özkol, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibinin ise Suat Ateş olarak belirlendiği tespit edilmiştir.

30.07.2024 tarihinde idare tarafından EKAP üzerinden teklifi sınır değerin altında olduğu tespit edilen isteklilere tebliğ edilen “Aşırı düşük teklif açıklamalarının sunulması” başlıklı yazı incelendiğinde; bahse konu yazıda “…1- Araç temin maliyeti,

2- Akaryakıt maliyeti,

3- İşçilik maliyeti (Şoför)…” ifadelerine yer verilerek söz konusu maliyet kalemlerinin açıklanması istenen önemli teklif bileşeni olarak belirlendiği anlaşılmıştır.

Edip Özkol tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması incelendiğinde; bahse konu açıklama kapsamında araçların kendi malı olduğunu gösteren ruhsatlar ve kiralanacak araçlara ilişkin “Araç kiralama sözleşmeleri” ve eki araç ruhsatlarının sunulduğu, anılan istekli tarafından ihale konusu iş kapsamında kiralanacak araçların sözleşmede ifade edilen günlük kiralama bedeli üzerinden ihale konusu işin süresi dikkate alınarak bu araçların kiralama maliyetinin hesaplandığı, kendi malı olduğu ifade edilen araçların amortisman giderine ilişkin bir açıklama sunulmadığı tespit edilmiştir.

Suat Ateş tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması incelendiğinde; bahse konu istekli tarafından açıklama kapsamında 12 adet aracın kendi malı olduğunu gösteren ruhsat ile toplamda 13 ruhsatın sunulduğu, bahse konu açıklamada “…araçların kiralama maliyetine ilişkin belgelendirme, üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi ile gerçekleştirilmiş olup kiralama maliyeti mevzuata uygun bir şekilde tevsik edilmiş bulunmaktadır.” ifadelerine yer verilerek her bir araç için saatlik kiralama bedeli öngörüldüğü, ancak ihale işlem dosyası içeriğinde yer alan anılan istekli tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında araçların kiralama maliyetini tevsik eden üçüncü kişilerden alınmış bir fiyat teklifinin bulunmadığı, ayrıca bahse konu isteklice kendi malı araçların amortisman giderine ilişkin bir açıklama sunulmadığı tespit edilmiştir.

Yapılan incelemede; ihale dokümanında ihale konusu işte kullanılacak araçların teknik özelliklerine ilişkin düzenlemelerin yer almadığı, diğer taraftan; başvuruya konu ihalede araçların teminine yönelik kendi malı (amortisman) veya fiyat teklifi alınması suretiyle kiralama yöntemlerinin kullanılabileceği, Edip Özkol tarafından araç temin maliyetini tevsik etmek üzere kiralanması öngörülen araçlara ilişkin araç kiralama sözleşmeleri ve araç ruhsatlarının sunulduğu, anılan istekli tarafından sunulan araç kiralama sözleşmesinin Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2.2’nci maddesinde aşırı düşük teklif açıklama yöntemlerinden biri olmadığı, dolayısıyla araç kiralama sözleşmesinin teklif edilen fiyatı tevsik edici belge olarak kabul edilemeyeceği, ayrıca anılan istekli tarafından araç temin maliyetine yönelik hesaplamalara kendi malı olan araçların edinim maliyetleri dikkate alınarak hesaplanan amortisman giderinin dahil edilmediği, bahse konu araçların edinim maliyetini tevsik eden belgelerin açıklama kapsamında sunulmadığı bu çerçevede; anılan isteklinin araç temin maliyetine yönelik açıklamasının mevzuat hükümlerine uygun olmadığı,

Suat Ateş tarafından araç temin maliyetini tevsik etmek üzere kiralanması öngörülen araçlara ilişkin alınan fiyat tekliflerinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulmadığı, ayrıca bahse konu isteklice araç temin maliyetine yönelik sunulan açıklama kapsamında yer alan ruhsatlardan isteklinin kendi malı olduğu anlaşılan araçlara yönelik öngörülen birim fiyatın, kiralanacak araçlara ilişkin öngörülen kiralama bedeli ile aynı olduğu, araç temin maliyetine yönelik hesaplamalara kendi malı olan araçların edinim maliyetleri dikkate alınarak hesaplanan amortisman giderinin dahil edilmediği, bahse konu araçların edinim maliyetini tevsik eden belgelerin açıklama kapsamında sunulmadığı, bu çerçevede; anılan isteklinin araç temin maliyetine yönelik açıklamasının mevzuat hükümlerine uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.